Vlakplaat , v. ( vlakplaten ), surface plate , die Anreißplatte ; die Meßplatte ; die Prüfplatte ;
die Tuschierplatte , la plague de base (v)
De drager van een zo perfect plat vlak, dat dit dienst kan doen als een referentievlak voor de bouw van meetopstellingen en voor de uitvoering van metingen.
Voor tal van doeleinden bestaan specifieke meetinstrumenten. Is echter een meetstuk ook maar iets te groot, te zwaar of te ontoegankelijk, dan zijn die speciale meetinstrumenten niet bruikbaar. De aangewezen manier is dan een aangepaste meetopstelling te bouwen, wat veelal alleen maar op een vlakplaat kan gebeuren, en in die opstelling de definitie van meten te realiseren. Een vlakplaat is dan ook een van de meest universele meetmiddelen in een laboratorium voor lengtemetingen. De plaats van een vlakplaat en de staat waarin zij verkeert, zijn veelzeggend voor het betrokken laboratorium.
Het vervaardigen van platte vlakken
Twee vlakken, waarvan het ene een bepaalde vorm heeft en het andere een identieke tegenvorm, passen perfect in elkaar. Er bestaat nu in het algemeen niet een derde vlak zodanig, dat dit volmaakt aansluit tegen elk van de beide andere vlakken. Dat is slechts in een geval mogelijk, en wel als alle drie de vlakken volmaakt vlak zijn. Deze eigenschap wordt benut om volkomen vlakke oppervlakken (met grotere afmetingen, tot enkele vierkante meters) te realiseren, namelijk met drie tegelijk, in onderlinge uitwisseling. Eerst worden van de toekomstige vlakplaten 1, 2 en 3 de in aanmerking komende zijden geschaafd of geslepen. De daarmee bereikte vlakheid, compleet met bewerkingssporen en afwijkingen zoals ten gevolge van geleidingsfouten van de bewerkingsmachine, is de uitgangssituatie voor verdere bewerking.
Eerst worden de hoofdvlakken ingeinkt met aftekeninkt. Daarna worden zij langs elkaar gewreven: 1 langs 2 en 3, en ook 2 langs 3, zodat alle mogelijke combinaties aan bod komen. De hoge punten, die zich daarbij aftekenen, worden vervolgens verwijderd door slijpen, leppen of schrapen. Bij de laatste bewerking worden de hoge punten „weggestoken" met een schraapstaal, tijdrovend handwerk dat veel vakmanschap vereist maar dat dan ook de beste kwaliteit vlakplaat oplevert.
Dit gaat zo door totdat er geen plaatselijke concentraties van glimpunten meer zijn, en alledrie de vlakken dus over hun gehele oppervlak dragen. Zij zijn dan volkomen vlak.
Draagpunten en kwaliteit
Een perfecte vlakplaat mag in de regel geen gesloten oppervlak hebben, omdat bij het er overheen schuiven van meetinstrumenten deze daaraan „vastplakken" door de verdringing van lucht. Hardsteen heeft van nature een open structuur, van metaal moet het oppervlak open gemaakt worden. Bij schrapen als eindbewerking gebeurt dat spontaan, doordat het daarbij gecreëerde referentievlak gevormd wordt door de toppen van het vlakplaatoppervlak, die door kuiltjes van elkaar gescheiden zijn. Slijpen en leppen als eindbewerkingen leveren wel een gesloten vlakplaatoppervlak op, dat in een nabewerking alsnog „geopend" moet worden: Er moet materiaal uit het oppervlak weggenomen worden, zodanig dat een aantal onaangeroerde hoge punten overblijft.
Dat aantal hangt samen met de beoogde kwaliteit van de vlakplaat, en met name van de nauwkeurigheid, het draagvermogen en de slijtvastheid van het referentievlak. Een praktische maat is het aantal draagpunten (in de praktijk zelfstandige draagvlakjes) per vierkant met zijden van 50 mm (DIN 876).
Keramische vlakplaten
Vlakplaten gemaakt van aluminium keramiek, een keramisch materiaal op basis van aluminium-oxyde. Het is een geavanceerd keramisch constructiemateriaal dat ook in de geometrische meettechniek in toenemende mate toepassing vindt. Een belangrijke grond daarvoor zijn de gunstige eigenschappen zoals geringe dichtheid, grote hardheid, grote slijtvastheid, grote stijfheid, grote sterkte en lage lineaire uitzettingscoëfficiënt. Daarnaast is het materiaal absoluut corrosiebestendig, heeft het een lage warmtegeleidingcoëfficiënt, is het elektrisch een isolator en is het niet magnetisch en ook niet gevoelig voor magnetische invloeden. Artikelen vervaardigd uit dit materiaal zijn duurzaam, ook onder mechanisch of chemisch belastende omstandigheden, en gemakkelijk in onderhoud.
Vorige pagina