Meetklok , v. (-ken), dial gauge , dial indicator , die Meßuhr , le comparateur ,
l'indicateur (m) a cadran (m)

Een meetinstrument dat een verplaatsing omzet in de rotatie van een wijzer tegenover een schaal (wijzerplaat), of in een digitale aanwijzing. De overeenkomst van de aanwijzing met die van een uurwerk ligt ten grondslag aan de naam meetklok. Het instrument is universeel toepasbaar, en komt in een enorme verscheidenheid voor.

1

Meetklokken zijn te onderscheiden in twee hoofdgroepen, van oudsher de mechanische, en van meer recente datum de elektronische digitale. Zij hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken, en daarnaast enkele specifieke, die we in de onderstaande tabel hebben samengevat.

De mechanische meetklokken berusten doorgaans op een heugel-rondsel-combinatie, waar­mee de te meten lineaire verplaatsingen worden omgezet in rotaties van de wijzer. Bij meetgebieden van enkele honderdsten tot enkele tientallen millimeters zijn zo schaalwaarden realiseerbaar van 0,001 tot 0,01 mm/sd. Extreem grote gevoeligheden en nauwkeurigheden kunnen worden bereikt met een torsiebandconstructie.

Hierbij is de wijzer bevestigd aan een platte metalen band die een aantal slagen getordeerd is, en die tussen twee bevestigingspunten is opgespannen. De tasterverplaatsing wordt op een van die punten overgebracht, waardoor de spanning in de band verandert en enige rotatie het gevolg is. De wijzer beweegt mee en geeft een vergroot beeld van de opgetreden verplaatsing. Met deze constructie zijn betrouwbare schaalwaarden van 0,0005 – 0,001 –0,002 mm/sd mogelijk, bij een meetgebied van enkele honderdsten van een millimeter.

De elektronische digitale meetklokken zetten te meten verplaatsingen om in elektrische telsignalen, bij voorbeeld via een inductieve opnemer of een glasliniaal, doorgaans een streepmaat. Hierbij zijn, net als bij de mechanische heugel­rondsel-klokken, schaalwaarden mogelijk van 0,001 mm/sd, echter ook bij grotere meetgebieden, tot enkele tientallen millimeters. Door de aard van het signaal en de verwerking daarvan bieden elektronische meetklokken enkele bijzondere faciliteiten, zoals het vasthouden („hold") van een bepaalde aanwijzing, het onthouden van de maximale en minimale aanwijzing en het uitvoeren van berekeningen met gemeten waarden.

2

Van enkele bijzondere kenmerken, die mecha­nische en elektronische meetklokken gemeenschappelijk hebben, noemen we om te beginnen de nauwkeurigheid. Deze kan groot zijn omdat de instrumenten nauw aansluiten bij het Abbe­comparatieprincipe. Een probleem is de onvermijdelijke omkeerfout, die maakt dat een meetklok met haar aanwijzing „op de heenweg" maar het best kan worden beschouwd als een totaal ander instrument dan diezelfde klok „op de terugweg". Aanwijzingen zijn dan ook alleen betrouwbaar als de te meten verplaatsingen steeds vanuit dezelfde meetrichting worden benaderd. Verder is de meetkracht veelal niet constant, en bovendien nogal groot, in de orde van I a 2 N. Hierop moet zeker gelet worden bij het meten aan relatief zachte materialen of met een scherpe tasterpunt. Voor het overige, doorsnee gebruik zijn de beide typen meetklok als gelijkwaardig te beschouwen. Wel is in het algemeen een analoge (wijzer)klok in het voordeel bij het „uitklokken" van werkstukken en bij het meten via keerpunten. De omkering van de bewegingsrichting is daarbij zomaar te zien, terwijl bij toepassing van een digitale meetklok in die gevallen flink gerekend moet worden.

3
Meetklok haakse uitvoering met zwenktaster

Hardmetalen tasterpunt Lagering op edelstenen Schaal 0-140-0
Verdraaibare wijzerplaat Geleiding door 0-ring beschermd tegen vuil.

4                   5

6

 

 

Hulptasters voor meetklok

De belangrijkste kenmerken van meetklokken

Mechanische

Elektronische digitale

                                                    

                                                             AANWIJZING

 

  Schaalwaarde ... mm/sd

 

  idem, soms scheidend vermogen ... mm

  Meetgebied ... mm

  idem

  Aanwijzing met 1 of 2 wijzers
  (de kleinste wijzer
  heet ook wel „omwentelingenteller")

  LCD- of LED-display

  Torsiebandconstructie

  _*)

  Schaal (b.v. 0-100-0)

  aantal digits

  Wijzerplaat 0 ... mm

  –

  Tolerantiemerken

  tolerantiepreset/-indicator

  Wijzerplaat // hoofdas („rechte" uitvoering)
  of 1 hoofdas („haakse" uitvoering)

 

  Wijzerplaat vast/verdraaibaar/fixeerbaar

  ‑

  -

  extra functies (hold/max./min./verschil)

  –

  waarschuwingstekens tegen te hoge taster‑
  snelheid en te lage batterijspanning

 

                                                                   TASTER

 

  Axiale taster of zwenktaster

 

  idem

  Zwenking // of 1 wijzerplaat

 

  Glijlagering, lagering met kogelbussen
  of op edelstenen

  idem

  Tasterlengte ... mm

  idem

  Meetkracht ... N, max. of constant

  idem

  Verwisselbare tasters

  idem

  Gehard, of hardmetalen tasterpunt

  idem

  Tasterlichter

  idem
  maximale tastersnelheid ... mm/s

 

                                                 OVERIGE EIGENSCHAPPEN

 

  Inspanschacht 0 ... mm

 

  idem

  Verwisselbare achterwand plat/met oog/
  met stift 0 ... mm

 

  Stootvast

  idem

  Antimagnetisch

  idem

  Nauwkeurigheid volgens normblad nr...

 

  Alle lageringen op edelstenen

  idem

  Afgedicht met 0-ring onder de vatting
  van de wijzerplaat

  _

  Toebehoren, zoals opbergcassette,
   Klokhouder, extra tasters

 

  idem

 

                                   

 

 

Vorige pagina